Brendan Eich, một trong những người xây dựng nên nền tảng web mới với JavaScript và Mozilla Firefox, đang muốn tiếp tục tạo ra một cuộc cách mạng mới cho ngành công nghiệp quảng cáo.
Dự án Brave
Brendan Eich là người tạo ra JavaScript, ngôn ngữ lập trình được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới. Và với vai trò là một trong những nhà đồng sáng lập Mozilla, tổ chức đằng sau trình duyệt Firefox, ông có những đóng góp lớn cho việc chấm dứt thời kỳ thống trị của trình duyệt Microsoft Internet Explorer.
Còn giờ, Brendan Eich lại muốn tiếp tục “khuấy động” mọi thứ với Brave, một trình duyệt dành cho máy vi tính và điện thoại di động với mục đích chặn quảng cáo và thay chúng bằng… những quảng cáo khác. Nếu thành công, Brave có thể thay đổi một cách toàn diện phương thức quảng cáo hiện tại – thay vì trả tiền cho các mạng lưới quảng cáo, người cần quảng cáo sẽ trả tiền cho những người xây dựng trình duyệt.
Một năm sau khi rời chức vụ CEO của Mozilla do ủng hộ luật chống hôn nhân đồng tính tại California, Brendan Eich sáng lập Brave Software cùng với nhà phát triển phần mềm Brian Bondy, trước làm việc cho Học viện Khan và Mozilla. Ý tưởng xây dựng một trình duyệt mới được hình thành trong đầu Eich khi ông nhận thức được rõ ràng về mô hình kinh doanh mới dành cho các trang web. “Phần lớn mọi người đều không sẵn sàng trả tiền cho nội dung mà họ khai thác. Một số thì không đủ năng lực tài chính để trả tiền cho dịch vụ trả phí, và một số không biết cách hoặc không tin tưởng vào thẻ tín dụng khi trả tiền”.
Toàn bộ ý tưởng lớn ở đây là chặn toàn bộ quảng cáo cùng những đoạn mã theo dõi và thu thập dữ liệu cá nhân của bạn, và thay chúng bằng những đoạn quảng cáo được trình duyệt cung cấp – những đoạn quảng cáo tôn trọng sự riêng tư của bạn, không làm chậm máy vi tính hay không “xơi tái” nguồn năng lượng hạn hẹp trên thiết bị di động để thu thập dữ liệu cá nhân của bạn. Kế hoạch này cũng cho phép tái phân bổ lại lợi nhuận thu từ quảng cáo, trong đó người chủ trang web và cả người sử dụng sẽ nhận được tiền từ quảng cáo. Thêm vào đó, Brave hứa hẹn sẽ đem đến cho các đơn vị xuất bản nội dung 55% tổng lợi nhuận thu được từ việc quảng cáo. Eich cho hay các đơn vị xuất bản nội dung sẽ thu được nhiều tiền hơn so với từ các mạng lưới quảng cáo. Brave cũng sẽ chia cho các mạng lưới quảng cáo đối tác 15% lợi nhuận và giữ lại 15% lợi nhuận cho mình.
15% lợi nhuận còn lại sẽ về tay người sử dụng, và Brave dự định xây dựng một số phương thức sàng lọc để đảm bảo rằng số người dùng đó là con người thật chứ không phải là bot. Brave còn dự định cho phép người sử dụng trả tiền để thoát hoàn toàn khỏi quảng cáo. Nếu mô hình này thành công, Brave hy vọng nó sẽ trở thành tiêu chuẩn mới mà từ đó những trình duyệt khác có thể căn cứ theo nhằm bảo vệ tính riêng tư cho người sử dụng.
Bên cạnh đó, Brendan Eich cũng nhận thấy rằng việc những cửa sổ quảng cáo “vô duyên” bật ra, hay những đoạn quảng cáo ngốn quá nhiều tài nguyên trên một trang web sử dụng quảng cáo để duy trì sẽ khiến người sử dụng muốn chặn chúng triệt để. Eich nhận định rằng hệ thống chặn quảng cáo hiện tại đang thách thức sự tồn tại của web.
“Dường như họ đang nung nấu ý đồ, hoặc thậm chí là công khai phát động một cuộc chiến. Có thể bạn sẽ không bao giờ nhấn vào quảng cáo, nhưng chỉ cần một ấn tượng nhỏ nảy sinh ra từ một đoạn quảng cáo mà bạn thấy cũng có một giá trị nhất định. Nếu có quá nhiều người chặn quảng cáo, nguồn thu chính của nhiều trang web sẽ phải chịu ảnh hưởng rất lớn”.
Còn về phía người dùng, họ bị kẹt trong mâu thuẫn giữa một bên là mong muốn hỗ trợ trang web mà họ yêu thích, với một bên là mong muốn thoát khỏi những đoạn quảng cáo quá lố và những đoạn mã theo dõi xâm phạm đến quyền riêng tư của họ. Với trình duyệt Brave, Eich và cả công ty mong muốn trung hòa được mâu thuẫn này với ý tưởng cho phép những người không thích xem quảng cáo có thể hỗ trợ các trang web thông qua hình thức đóng góp tài chính, và giúp những người chấp nhận quảng cáo được xem những quảng cáo “lịch sự” hơn, ít xâm phạm đời tư của họ hơn.
Với khả năng “xem” được những gì bạn làm, trình duyệt hoàn toàn có thể thực hiện tốt được việc dự đoán về những thông tin mà bạn quan tâm. Brave Software tuyên bố rằng bất cứ dữ liệu nào mà hãng này chia sẻ sẽ đều được ẩn danh và bạn sẽ được tham khảo ý kiến về việc này. “Không có bất cứ dữ liệu nào được thiết lập mặc định gửi lên hệ thống điện toán đám mây của chúng tôi. Nếu bạn cho phép lưu trữ dữ liệu trên hệ thống điện toán đám mây của chúng tôi, toàn bộ những dữ liệu này sẽ đều được mã hóa”.
Brave còn mang theo mình ý tưởng về việc chuyển giao quyền lực trên web về phía tay người sử dụng. Khi chọn lựa trình duyệt từ danh sách vô vàn trình duyệt khác nhau, chắc hẳn bạn sẽ chọn lựa trình duyệt nào “tôn trọng” quyền riêng tư của bạn nhất. Vấn đề của cách thức quảng cáo trực tuyến hiện tại là bạn không thể biết chính xác về chính sách thu thập thông tin khi bạn ghé thăm một trang web của một mạng quảng cáo cụ thể nào cả. Bạn sẽ phải tuân theo chính sách của bất cứ mạng lưới quảng cáo nào mỗi khi mở bất cứ trang web nào, chỉ trừ khi bạn vô hiệu hóa JavaScript.
“Vậy nên chúng tôi đảo ngược cấu trúc quyền lực này và trình duyệt web sẽ trở thành một phần rất quan trọng của toàn bộ kế hoạch”, Eich cho hay. Câu hỏi được đặt ra là khi nào người sử dụng và những người thực hiện quảng cáo mới cảm thấy Brave đủ hấp dẫn.
Tranh cãi chực chờ
Mã nguồn của trình duyệt Brave được “mở” hoàn toàn và bất cứ ai có hứng thú đều có thể kiểm tra bộ mã nguồn xây dựng nên trình duyệt này. Brave Software mở mã nguồn Brave để chứng minh rằng trình duyệt Brave không có bất cứ hệ thống thu thập dữ liệu nào cả.
Thế nhưng cách tiếp cận của Brave Software và trình duyệt Brave dường đang tạo ra một cuộc tranh luận mới khi can thiệp vào cách thức mà các công ty quảng cáo đang kiếm tiền – và dường như Eich vẫn bị ám ảnh bởi việc dính vào tranh cãi, mà trong quá khứ một cuộc tranh cãi đã khiến ông phải rời bỏ vị trí CEO của Mozilla.
Benjamin G. Edelman, giáo sư Trường Kinh doanh Harvard, cho rằng các công ty quảng cáo “dường như đang chuẩn bị khởi kiện”. Ông còn nhắc về Gator, một phần mềm gián điệp được gài vào cùng với các ứng dụng khác, thực hiện việc thay thế các banner quảng cáo trên trình duyệt của người sử dụng bằng quảng cáo của mình – giống hệt cách thức hoạt động quảng cáo của Brave. Công ty đứng đằng sau Gator bị khởi kiện năm 2002 bởi các đơn vị xuất bản nội dung như Thời báo New York hay Dow Jones, và phán quyết của tòa án buộc công ty này phải thay đổi mô hình kinh doanh của mình.
Còn mới đây, những người đứng sau Adblock Plus, một công cụ cho phép chặn quảng cáo và cũng cho phép các hãng quảng cáo trả tiền để đoạn quảng cáo của họ không bị chặn nữa, bị hủy lời mời tham dự một hội nghị quan trọng của ngành quảng cáo. Còn dịch vụ “lưu-lại-đó-để-sau-đọc” Readability phải từ bỏ đề án vận động các đơn vị xuất bản nội dung quyên góp trên danh nghĩa.
Nhưng Edelman lại cho rằng hiện tại Brave vẫn có tương lai. Ông cho rằng chỉ trừ khi Brave Software bắt đầu trả tiền cho các hãng sản xuất để họ cài trình duyệt này lên điện thoại và máy vi tính, thì Brave vẫn không bị xếp vào dạng phần mềm như Gator – những phần mềm tự cài đặt lên thiết bị mà người sử dụng không biết.
Bản thân Eich cho rằng công ty của ông vẫn đang hoạt động một cách hợp pháp, ông nói rằng nhiều công ty khác cũng thực hiện thay đổi nội dung ở máy khách tương tự như Brave đã thắng kiện và tiếp tục được thực hiện công việc này. “Sẽ có những khó khăn nhất định trước mắt bởi những điều chúng tôi làm tương đối có tính cực đoan. Nhưng chúng tôi sẵn sàng đấu tranh cho điều này bởi đơn giản đây là một trận chiến hết sức quan trọng.”
Một trình duyệt web khác
Jason Kint, CEO của hiệp hội các đơn vị xuất bản nội dung trực tuyến Digital Content Next tin tưởng rằng các đơn vị xuất bản sẽ tỏ ra hứng thú với Brave, tùy thuộc vào cách thức thực hiện quảng cáo của trình duyệt này. Ông cho hay các đơn vị xuất bản nội dung tỏ ra hết sức lo ngại với các công cụ chặn quảng cáo, và bất cứ thứ gì có thể giúp giải quyết vấn đề này và đem lại sự hài lòng cho cả phía người sử dụng lẫn các đơn vị xuất bản đều sẽ được hoan nghênh. “Tôi cho rằng sẽ ngày càng có thêm nhiều công ty kiểu này nữa. Đây là điều tốt”.
Nhưng liệu mô hình quảng cáo của Brave có hoạt động hiệu quả? Quảng cáo đang ngày càng xâm nhập sâu vào đời tư của người sử dụng và các hãng quảng cáo đang thu thập ngày càng nhiều lượng dữ liệu của người sử dụng, và xây dựng những đoạn “quảng cáo vô hình” cho điện thoại di động. Chris Tuff, phụ trách mảng phát triển kinh doanh của công ty quảng cáo 22squared, lo ngại rằng mô hình Brave không thực sự phù hợp lắm. “Quảng cáo với hình ảnh là một dạng quảng cáo tệ hại với điện thoại di động, 50% lượt bấm trên điện thoại di động là do người sử dụng bấm nhầm”.
Tuff còn chỉ ra một vấn đề khác, đó là dù có một số người sử dụng bảo vệ quyền riêng tư của họ một cách gắt gao, còn lại phần lớn người sử dụng lại chấp nhận việc trao dữ liệu cá nhân của mình cho các công ty như Google và Facebook. Tuff cho hay, lý do thực sự mà người sử dụng ghét quảng cáo không hẳn vì chúng xâm nhập vào đời tư của họ, mà vì chúng xuất hiện quá thường xuyên, gây phiền toái quá thường xuyên và cũng quá thường xuyên chả liên quan đến nội dung người ta đang đọc. Giống nhiều người đang làm trong ngành quảng cáo khác, Tuff cho rằng tương lai của quảng cáo sẽ là một bài viết hay một đoạn video giống những gì bạn đang quan tâm – hình thức được gọi là “quảng cáo tự nhiên”.
Một trong những thế mạnh tiềm tàng của Brave là khả năng định hướng quảng cáo dựa trên toàn bộ lược sử duyệt web được lưu trong trình duyệt mà không cần phải chia sẻ những thông tin này với các công ty quảng cáo. Theo lý thuyết, điều này sẽ giúp quảng cáo được định hướng một cách chuẩn xác hơn trong khi vẫn duy trì được quyền riêng tư của người sử dụng.
Vấn đề quan trọng nhất là ở chỗ liệu Brave có thể thuyết phục đủ số lượng người sử dụng để có thể tạo ra những ảnh hưởng nhất định hay không? Đây thực sự là một thách thức rất lớn, việc thu hút người sử dụng từ những trình duyệt web có sẵn hay quen thuộc trên máy vi tính hay thiết bị di động không phải là một công việc dễ dàng. Và ban đầu, Brave dường như sẽ phải phụ thuộc nhiều vào hình thức “truyền miệng” để người sử dụng biết đến mình.
Dù sao thì đó không phải là một kế hoạch thảm hại, Aodhan Cullen, CEO của công ty phân tích web StatCounter cho hay: “Firefox bắt đầu đoạt lấy thị phần của Microsoft Internet Explorer bằng cách cung cấp tính năng duyệt web nhiều thẻ và những tính năng mà người ta mong muốn trước khi Google Chrome xuất hiện khá lâu. Và ban đầu, Mozilla không dành và cũng không có ngân sách tiếp thị lớn cho Firefox”. Cullen nhận định rằng nhu cầu một trình duyệt cho phép người sử dụng thoát khỏi những quảng cáo vô duyên nhiều như bom rải thảm là có thật.
Thêm nữa Brave có một chút vốn để thực hiện dự án của mình, cũng như các chuyên gia công nghệ. Tháng 11/2015, Brave đã gây quỹ được khoảng 2,5 triệu đô la Mỹ, theo báo cáo của Morningstar, và đội ngũ phát triển và quản lý của Brave gồm những nhân vật “đáng gờm”, ví dụ như Yan Zhu, một kỹ sư nổi tiếng trong lĩnh vực bảo mật với các phần mềm bảo mật như HTTPS Everywhere, Privacy Badger và End-to-End.
Brave chưa chính thức đưa sản phẩm hoàn thiện ra công chúng, nhưng hãng đã đăng tải mã nguồn của trình duyệt web mới này. Nếu bạn muốn sử dụng thử Brave, bạn cần phải được mời tham gia chương trình hoặc chịu khó tự cài đặt trình duyệt này từ mã nguồn. Thành công của Brave có lẽ còn xa nữa mới tới, nhưng người ta có thể tin rằng một vài cá nhân có thể tạo ra những thay đổi lớn đối với web, và với trường hợp của Eich, ông đã làm web thay đổi đến hai lần.
Theo e-CHÍP Mobile