Trẻ em trên toàn thế giới đang phải đối mặt với tình trạng cô đơn, bất hạnh và xúc phạm nhân phẩm ngày một gia tăng. Đây là hậu quả của việc tiếp cận Internet từ quá sớm và phần lớn do sự phổ biến của các thiết bị di động.
ChildLine là một tổng đài tư vấn miễn phí dành cho trẻ em và trẻ vị thành niên có xuất xứ từ nước Anh với 32.244 cuộc gọi tìm kiếm sự giúp đỡ trong năm 2016. Theo một nghiên cứu được công bố gần đây của ChildLine, rất nhiều trẻ em đang phải vật lộn trong thế giới hiện đại để tìm kiếm phương cách sống hạnh phúc.
Trong vài năm trở lại đây, nhiều vấn đề mới dần nổi cộm như “bắt nạt trực tuyến” (cyber-bullying) qua các mạng xã hội và sự gia tăng ước muốn bắt chước khuôn mẫu người nổi tiếng nhằm “hoàn hảo hóa” hình ảnh trên mạng xã hội.
“Áp lực phải theo kịp bạn bè và mục tiêu hoàn hảo đang ngày một tăng lên là một thực tại buồn trong giới trẻ hiện nay”, Mairead Monds, nhà quản lý dịch vụ của ChildLine Bắc Ireland cho biết. Bà còn giải thích rằng áp lực của cuộc sống hiện tại đang tạo nên một thế hệ trẻ em gặp nhiều rắc rối với thể trạng tinh thần kém.
Trong lịch sử 30 năm của tổ chức này, hiện tượng bất hạnh chỉ mới gia tăng trong thời gian gần đây. Việc tự gây tổn hại cho bản thân và các chứng bệnh liên quan đến khả năng ăn uống cũng nằm trong số những lí do phổ biến khiến các em nhỏ liên hệ với ChildLine.
Trẻ em đang lâm nguy
Bắt nạt trực tuyến theo đuổi các em mỗi ngày. Sự ảo tưởng về tình bạn dựa trên những cú click “thích” hay “theo dõi” đã tạo ra những cuộc sống thực trống rỗng hơn mỗi ngày. Đồng thời, nó cũng đặt ra áp lực cho các em rằng luôn phải duy trì “phiên bản sống hoàn hảo” của mình nếu như không muốn nhận sự phán xét hay chế giễu.
Thực tế này đã được đoán trước từ rất lâu, người trưởng thành thường “khó tính” hơn trong việc tìm kiếm hạnh phúc online so với thế hệ trẻ ngày nay. Năm 1998, Robert Kraut, một nhà nghiên cứu tại Đại học Carnegie Mellon, từng công bố nghiên cứu của mình với kết luận rằng nếu con người sử dụng web càng nhiều thì sẽ càng trở nên cô đơn và áp lực.
Trên thực tế, sau khi người ta lên mạng lần đầu, cảm thức về hạnh phúc và sự kết nối xã hội của con người đã bị giảm đi một bậc. Qua một vài năm, vấn đề sẽ chỉ còn là việc họ lên mạng thường xuyên tới mức nào hay thôi.
Năm 2010, một phân tích dựa trên 40 nghiên cứu trước đó đã đưa ra kết quả còn đáng suy ngẫm hơn: sử dụng web có tác động bất lợi đáng kể đến nhân cách sống của một người. Nghiên cứu khác còn chỉ ra rằng, Facebook có thể gây nên các vấn đề trong các mối quan hệ vì nó gián tiếp gia tăng cảm giác ghen tị trong lòng người. Ngay từ xưa người ta đã nhìn nhận web là một vấn đề. Và cho đến nay thì mức độ cam kết gần như tuyệt đối của chúng ta đối với các mạng xã hội cũng có thể mang ý nghĩa như việc chúng ta thêm củi vào đám cháy đang âm ỉ.
Ẩn sâu trong các mạng xã hội là một hiện tượng mà các nhà tâm lý xã hội gọi với cái tên “so sánh xã hội”. Nó đặt chúng ta vào vị trí tự quyết định giá trị bản thân dựa trên cách chúng ta liên kết và so sánh với người khác. Con người sẽ ước chừng mức độ hấp dẫn, sự thông minh hay mức độ thành công của bản thân bằng cách đặt ra những ý tưởng có liên quan và tương tác với mọi người xem liệu số đông sẽ đồng tình hay phản đối sự ước chừng đó.
Các nhà tâm lý học như Leon Festinger tin rằng con người ngày càng khao khát được so sánh bản thân với người khác hơn. Bạn hẳn sẽ cảm thấy điều gì đó thiếu đi trong cuộc sống một cách rất rõ ràng nếu như chưa lướt Facebook hay Instagram trong một vài ngày.
Sự khác biệt giữa người trưởng thành và trẻ em khi đối mặt với thế giới hiện đại đó là phần lớn người trưởng thành đều đã “sống” trước khi Internet xuất hiện. Các mối quan hệ đều mang tính cá nhân và mật độ của những mối quan hệ được ràng buộc bởi những điều đơn giản ví dụ như khoảng cách từ nhà bạn đến nhà hàng xóm.
Tất nhiên, khi xưa ta sống cũng tồn tại các vấn nạn bắt nạt, lạm dụng hay sỉ nhục nhưng bạn có thể thoát khỏi nó bằng cách đơn giản đó là tách bản thân ra khỏi những tình huống cấu thành nó. Trẻ em ngày nay không có được giải pháp “xa hoa” đó khi mà smartphone luôn đi theo chúng mọi nơi.
Hãy cứu lấy con em mình!
Trong quá trình huấn luyện của một nhà vật lý trị liệu, có ba quá trình quan trọng mà họ phải học qua đó là tự định giá, tự cải thiện và tự nâng cao.
Khi tự định giá, chúng ta thu thập thông tin về bản thân bằng cách so sánh những đóng góp của mình với người khác – bạn chạy nhanh tới mức nào, chẳng hạn. Những so sánh nhằm tự cải thiện được dùng để học cách cải thiện một tính cách riêng biệt hoặc giải quyết một vấn đề nào đó (ví dụ như tôi sẽ học được gì từ cô ấy để trở nên hấp dẫn hơn).
Quá trình tự nâng cao sẽ diễn ra khi chúng ta nhìn nhận những điều xung quanh mình là thấp kém nhằm duy trì một hình ảnh tích cực về bản thân. Ví dụ như trường hợp bạn suy nghĩ rằng một người nào đó có thể trông xinh đẹp nhưng tỏ ra vô cùng ngu ngốc. Đây chính là quá trình quan trọng để những người trưởng thành trẻ tuổi xây dựng một nền tảng nhận diện bản thân căn bản.
Với phần lớn những người trưởng thành thì chúng ta đã có nó rồi. Chúng ta phát triển một ý thức mạnh mẽ để đứng vững trước những nguy cơ làm mình chuyển hướng theo chiều hướng tiêu cực mỗi khi nhìn vào người khác trên mạng xã hội. Với trẻ em thì lại khác, chúng vẫn chưa được học kỹ năng đó. Chúng mới chỉ bắt đầu trên hành trình hiểu ra chính bản thân với câu hỏi “Mình là ai?”. Đối mặt với những câu chuyện dựa trên các dữ kiện và hình ảnh mang tính chi tiết nhỏ gọn chớp nhoáng về người khác trên mạng, mỗi người trẻ lại bắt đầu so sánh cuộc sống hiện thực của mình với “đỉnh cao chớp nhoáng” của một ai khác trong vô thức.
Có rất nhiều ví dụ cho những trường hợp tự hại mình vì chưa được rèn luyện ý thức bảo vệ bản thân. Vào tháng 12 năm ngoái, một bé gái tuổi teen người Australia tên Essena O'Neil đã quyết định ngừng sử dụng Instagram. Nhân vật có đến 612.000 người theo dõi trên Instagram này cũng tuyên bố lí do từ bỏ của mình rằng mạng xã hội đã “thúc đẩy cho sự hoàn hảo giả tạo nhằm mục đích gây sự chú ý”.
Hè năm trước, tạp chí danh tiếng Elle đã khám phá ra một trào lưu do các nữ sinh trẻ tuổi lập nên nhằm xây dựng nên những tài khoản “thật” về bản thân để khẳng định sự khác biệt so với bạn bè. Sự phân cách vô hình tạo ra từ áp lực gây dựng điểm khác biệt đã dẫn đến một vụ tự tử, cướp đi mạng sống của nữ sinh Madison Holleran khi còn đang theo học Đại học Pennsylvania. Không lâu sau đó người ta phát hiện ra đằng sau tài khoản Instagram mô tả về cuộc sống đầy hoàn hảo của cô gái này là một chủ nhân chìm ngập trong chán nản và áp lực.
Nếu như trẻ em đang ngày phải đối mặt với áp lực xây dựng một bản thân hoàn toàn khác biệt để sống sót trên thế giới số, những bản báo cáo như của ChildLine hay các ví dụ đau lòng như nêu trên sẽ không còn là số ít trong tương lai gần. Hãy thức tỉnh, con trẻ của chúng ta đang cần sự giúp đỡ hơn bao giờ hết!
Đào Đồng