Hầu hết những hãng công nghệ lớn nhất thế giới đều đang tập trung phát triển công nghệ cho xe tự lái, một thiết bị có thể sẽ thay đổi cuộc sống chúng ta tương tự như smartphone và internet đã làm được. Vậy, thế giới tương lai khi có xe tự lái sẽ như thế nào?
Xe không người lái đang là một xu hướng sẽ sớm trở thành thực tế. Vấn đề đáng bàn hiện nay không phải là nó có được đưa vào sử dụng hay không, mà là khi nào. Mặc dù rất nhiều thông tin đã được đưa ra, nhưng còn đó nhiều dấu hỏi về mô hình lái xe tiên tiến này mà không phải ai cũng có thể trả lời. Hình thức kinh doanh nào sẽ tốt nhất một khi xe tự lái được thương mại hóa? Hình dạng xe thế nào thì tốt nhất cho mọi người? Hãng nào sẽ nắm thị phần lớn ở lĩnh vực mới mẻ này?
Đó đều là những câu hỏi lớn chưa thể trả lời chính xác ở thời điểm này. Tuy nhiên ít nhất chúng ta có thể hình dung được công nghệ này sẽ thay đổi ngành ô tô truyền thống như thế nào trong tương lai.
Sẽ không còn người sở hữu xe riêng?
Có hai vấn đề đặt ra trong việc sở hữu xe tự lái. Đầu tiên là chuyện người ta có sẽ bỏ tiền mua xe tự lái hay không. Giả sử các cá nhân và gia đình vẫn mua xe dạng này và sử dụng chúng để di chuyển. Vì chiếc xe hoàn toàn tự lái mà không cần con người can thiệp nên sẽ có nhiều thứ thú vị diễn ra. Con người sẽ có thời gian rảnh rỗi nhiều hơn khi ngồi trên xe. Trẻ em, người già, người khuyết tật hay những người trước đây chưa biết lái xe có thể tự đi xe một mình. Vì xe có thể tự lái nên chủ xe có thể dùng xe để đưa rước người khác hay vận chuyển hàng hóa (đây có thể là mô hình tương lai của dịch vụ như Uber hay Grab).
Với việc này người dân dù sở hữu xe nhưng họ còn có thể dùng nó trong kinh doanh, chắc chắn sẽ làm thay đổi nhiều ngành nghề như cho thuê xe, ngành du lịch, thậm chí ảnh hưởng đến cả hãng sản xuất xe.
Điều này dẫn đến một vấn đề thứ hai, là nếu xe tự lái được thì một khi đưa người này từ điểm A đến điểm B, xe có thể tự đi đưa người khác có nhu cầu đi đến điểm khác. Khi đó, chiếc xe trở thành một thiết bị cung cấp dịch vụ, và con người sẽ đặt câu hỏi rằng liệu họ có sở hữu xe riêng hay không trong khi có thể tận dụng xe dạng dịch vụ như vậy.
Nếu xem xe tự lái như một dạng dịch vụ, người ta chỉ phải trả tiền cho xe chạy từ điểm này đến điểm kia mà không phải trả chi phí sở hữu xe hay các chi phí bảo trì, bảo dưỡng khác. Đây chính là mô hình kinh doanh hiện nay của Uber hay Lyft. Nhưng nếu xe không cần tài xế thì dịch vụ có lẽ sẽ phát triển mạnh hơn, người dùng sẽ dùng nhiều hơn.
Nếu việc này là phổ biến, có thể hình dung sâu hơn rằng, người dùng có thể trả tiền thuê xe như thuê bao tháng. Với tiến bộ công nghệ và không phụ thuộc thời gian của tài xế, thì một người có thể trả tiền theo tháng để được xe đưa rước bất kỳ nơi nào, bất kỳ khi nào cần.
Khi đó, sẽ có người thắc mắc về khả năng đáp ứng nhu cầu của người dùng, liệu xe có đủ phục vụ hết người cần dịch vụ hay không. Vấn đề này cũng như bao hình thức cho thuê dịch vụ hiện nay, rằng tùy theo giá tiền thuê bao mà dịch vụ sẽ cung cấp các gói khác nhau. Ví dụ với số tiền thuê khác nhau, người dùng sẽ được đi xe xịn hay rẻ, phải chờ lâu hay chờ ít hơn khi yêu cầu xe, trang bị công nghệ trên xe…
Một câu hỏi quan trọng không kém là ai hay những ai sẽ cung cấp dịch vụ dạng này? Đối tượng đầu tiên có thể nghĩ đến chính là các hãng sản xuất xe tự lái, họ sẽ cung cấp dịch vụ dựa trên các xe tự lái do họ chế tạo ra. Ví dụ, một người có thể trả phí để dùng một chiếc Ford trong một thành phố nhất định với lộ trình có sẵn, hoặc họ có thể trả cao hơn để được dùng một chiếc Mercedes chẳng hạn.
Tất nhiên ngoài các hãng sản xuất xe ra thì có thể có các đại lý sở hữu nhiều xe của nhiều hãng khác nhau cung cấp dịch vụ cho thuê này. Ngoài việc cung cấp xe của nhiều hãng khác nhau, cá đại lý này có thể nghĩ đến các dịch vụ khác để thu hút người dùng như cung cấp bản đồ chi tiết ở một khu vực nào đó, hay cung cấp dịch vụ đặc biệt đến những khách hàng có nhu cầu khác biệt. Một nhà cung cấp dịch vụ này có thể hình dung chính là Uber. Công ty này được cho là đang đầu tư rất mạnh vào công nghệ xe không người lái, để tham gia vào thị trường có thể sẽ phát triển mạnh này trong những năm tới.
Một vấn đề nữa là kích thước xe tự lái trong tương lai sẽ như thế nào. Thống kê cho thấy hầu hết các xe chạy trên đường phố Mỹ hiện nay đều do một người lái, điều này sẽ ảnh hưởng đến việc thiết kế xe tự lái để chúng không quá lớn, dẫn đến tiêu phí nhiên liệu. Do đó, sẽ rất hợp lý nếu hầu hết xe tự lái đều chỉ có một chỗ, sẽ góp phần tiết kiệm nhiên liệu, giảm bớt nguyên liệu chế tạo, và không chiếm nhiều không gian trên đường. Dĩ nhiên các xe tự lái khác, đạt đến 20-30 chỗ thì vẫn có, dựa trên nhu cầu của người dùng mà các hãng sẽ sản xuất.
Một hãng có thể làm xe tự lái không?
Với tất cả những hình dung và phỏng đoán trên, có thể thấy rằng sẽ không có hãng nào hoàn toàn độc chiếm thị trường. Sẽ rất hợp lý nếu có nhiều hãng cùng tham gia chia sẻ thị trường xe tự lái, như thị trường xe truyền thống hiện nay.
Ngày nay, con người sử dụng các phương tiện giao thông bằng rất nhiều cách. Có người sở hữu xe riêng. Có người thuê xe khi cần thiết. Có người lại thích dùng các dịch vụ chia sẻ xe như Uber hay Lyft. Có người lại đi xe công cộng, thậm chí đi xe đạp, xe máy hoặc đi bộ. Tuy nhiên không phải lúc nào họ cũng chỉ di chuyển theo một trong các hình thức trên, mà sẽ luân phiên thay đổi giữa chúng tùy theo các nhu cầu hàng ngày. Do đó, khi xuất hiện xe tự lái thì chắc chắn nhu cầu này của người dùng vẫn sẽ giữ.
Chỉ khác là, dịch vụ đi nhờ xe sẽ thay đổi như đã nói trên. Những người thích sở hữu vẫn sẽ mua một chiếc xe tự lái. Dịch vụ xe công cộng vẫn chiếm ưu thế chủ đạo (tại Mỹ). Sẽ có nhiều không gian cho các hình thức kinh doanh và hãng xe tham gia thị trường xe không người lái, nhưng chắc chắn không phải ai tham gia cũng đều có thị phần tốt.
Một điều chắc chắn rằng, nhiều công ty mới sẽ thành công khi tham gia và thêm vào các dịch vụ giá trị gia tăng cho xe tự lái, nhưng chắc chắn sẽ không có công ty nào cung cấp đầy đủ dịch vụ từ đầu tới cuối (Nếu có một công ty như vậy thì chỉ có thể là Apple, với dự án Titan bí mật của họ – tương tự cách họ vừa làm phần cứng lẫn phần mềm cho các thiết bị iOS, OSX). Ví dụ, xe tự lái sẽ vẫn là một tập hợp của những thiết bị, phần mềm từ nhiều công ty khác nhau: các cảm biến và phụ kiện trên xe; các phần mềm an ninh để giúp việc kết nối xe với các thiết bị khác được an toàn; vi xử lý mạnh mẽ, cao cấp để giúp xe đưa ra các quyết định trong quá trình xử lý; thiết bị điện tử giải trí trong xe; phần mềm bản đồ để xe định hướng… Với cách nhìn này, xe tự lái không phải là một thiết bị công nghệ mới đơn lẻ, mà là một hệ sinh thái mới trong nền kinh tế.
Thời gian sẽ trả lời
Những vấn đề đề cập ở trên dĩ nhiên chỉ là các phỏng đoán. Trong quá trình phát triển xe tự lái trong những năm tới, sẽ có nhiều công nghệ, sản phẩm, và mô hình kinh doanh mới sẽ khiến chúng ta bất ngờ. Dù sao đi nữa, những thay đổi mang lại từ xe tự lái chắc chắn không chỉ gói gọn trong lĩnh vực giao thông. Đó sẽ là một thay đổi rất đáng để thử.