Khi mình vừa lắp chiếc SSD NVMe mới (một chiếc Samsung 990 Pro), điều đầu tiên mình làm là mở CrystalDiskMark để test tốc độ. Kết quả? Số liệu không giống hệt như trong bảng thông số. Thậm chí khi mình cài vài game dung lượng lớn hoặc render video 4K, tốc độ ghi còn giảm mạnh.
Lúc đầu, mình tưởng bị “hớ” – nhưng sau khi tìm hiểu kỹ, mình mới nhận ra rằng việc SSD chạy chậm đi hoàn toàn bình thường. Dưới đây là lý do khiến SSD không đạt được tốc độ “trong mơ” mà nhà sản xuất quảng cáo.
SSD nhanh đến mức… “nóng bỏng tay”
NVMe SSD kết nối trực tiếp với CPU qua PCIe bus, nên tốc độ cực cao – nhưng đồng nghĩa với nhiệt lượng lớn. Khi mình copy vài trăm GB dữ liệu hoặc render video, nhiệt độ chip controller có thể vượt 80°C chỉ sau vài phút. Và SSD nào cũng được thiết kế để tự giảm tốc (throttling) khi đạt ngưỡng khoảng 70°C để bảo vệ chính nó.
Vì vậy, việc tốc độ giảm mạnh khi copy file lớn hoặc cài game hàng trăm GB là chuyện bình thường. Cách mình khắc phục:
-
Gắn thêm heatsink M.2 có tiếp xúc tốt với SSD.
-
Đảm bảo luồng gió trong case được thông thoáng.
-
Ưu tiên SSD cao cấp hơn với chip controller mát và hiệu quả năng lượng tốt hơn.
→ Kết quả: SSD mát hơn, tốc độ ổn định hơn trong các tác vụ nặng.
Bộ nhớ đệm (cache) – “chìa khóa” tốc độ ngắn hạn
Tốc độ mà nhà sản xuất công bố (ví dụ: 7.000 MB/s) chỉ là tốc độ ghi/đọc tuần tự (sequential), thường đạt được trong thời gian rất ngắn. Thực tế, SSD dùng một phần bộ nhớ flash để giả lập SLC cache – nơi mỗi ô chỉ lưu 1 bit dữ liệu để ghi nhanh nhất.Nhưng khi cache này hết, SSD sẽ ghi trực tiếp vào vùng TLC/QLC – chậm hơn nhiều.
Ví dụ:
-
SSD tầm trung có thể ghi nhanh khoảng 100GB đầu tiên, sau đó tụt tốc độ mạnh.
-
SSD cao cấp có thể duy trì tốc độ cao đến 400–500GB.
→ Vì vậy, đừng hoảng nếu SSD của bạn “tụt tốc” giữa chừng khi chép file nặng – đó là giới hạn tự nhiên của công nghệ NAND.
Garbage Collection & TRIM – dọn rác cũng tốn thời gian
Không giống HDD có thể ghi đè trực tiếp, SSD phải xóa toàn bộ block trước khi ghi dữ liệu mới. Khi ổ gần đầy, quá trình này phức tạp hơn vì phải di chuyển dữ liệu giữa nhiều block, gây ra hiện tượng Write Amplification (tức là SSD phải làm nhiều hơn yêu cầu của bạn). Cách xử lý:
-
Luôn giữ ít nhất 20% dung lượng trống để SSD dễ “thở”.
-
Đảm bảo TRIM được bật (Windows 10/11 mặc định bật sẵn).
-
Đôi khi, để máy rảnh rỗi vài giờ giúp SSD tự dọn rác (Garbage Collection) hiệu quả hơn.
Khi mình duy trì ổ SSD ở mức 70–75% dung lượng, tốc độ ghi ổn định hơn hẳn, và tuổi thọ chip NAND cũng kéo dài.
Đừng tin hoàn toàn vào con số quảng cáo
Những con số như “7.000 MB/s read – 6.500 MB/s write” chỉ là giá trị lý tưởng trong phòng lab, chứ không phải tốc độ bạn sẽ thấy khi dùng thực tế.
Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm:
-
Dung lượng ổ còn trống.
-
Loại NAND (TLC, QLC…).
-
Nhiệt độ vận hành.
-
Hệ thống tản nhiệt và nguồn điện.
Với các tác vụ hàng ngày như chơi game, khởi động Windows, hay mở app, bạn khó có thể nhận ra sự khác biệt giữa SSD cao cấp và tầm trung – vì hầu hết thao tác đều là truy cập ngẫu nhiên (random I/O), không phải sequential.
Cách giữ SSD “chạy khỏe” lâu dài
Sau khi thử nghiệm nhiều lần, đây là checklist cá nhân của mình:
- Giữ ít nhất 20% dung lượng trống.
- Tắt ứng dụng ghi log liên tục nếu không cần thiết.
- Bật TRIM trong Windows (
fsutil behavior query DisableDeleteNotify). - Đảm bảo SSD có tản nhiệt riêng (đặc biệt với PCIe Gen4/Gen5).
- Không benchmark SSD liên tục – sẽ khiến cache nhanh “cháy”.
SSD chậm đi không phải vì nó “dỏm”, mà vì bạn đang khiến nó làm việc quá sức.
Việc hiểu rõ cơ chế hoạt động của SSD, giới hạn cache, và nhiệt độ vận hành giúp bạn tận dụng tối đa tốc độ thật của thiết bị. Nếu bạn đang sử dụng SSD NVMe đời mới, chỉ cần chú ý vài chi tiết nhỏ như nhiệt độ, cache, và dung lượng trống, là bạn đã giúp nó duy trì hiệu suất như mới.