Ngày nay, việc dạy trẻ em lập trình ngay ở cấp tiểu học hoặc… sớm hơn đang ngày càng được chú ý. Vì sao nên như vậy và những ngôn ngữ lập trình cho trẻ em nào là hiệu quả?
Hồi năm 2013, Tổng thống Mỹ Barack Obama từng đề xuất dạy thiết kế đồ họa trong trường trung học để học sinh có thêm cơ hội nghề nghiệp, dù không theo đuổi bốn năm đại học. Obama kể về cuộc trò chuyện của ông với người sáng lập Facebook – Mark Zuckerberg. Điều gây ấn tượng cho ông là Zuckerberg tự học lập trình từ bé vì muốn tạo ra trò chơi điện tử.
Vì sao trẻ em nên học lập trình? “Trẻ em học được những nguyên lý cơ bản của việc thiết kế, học được cách thử nghiệm ý tưởng mới, học được cách phân chia ý tưởng phức tạp thành những phần việc đơn giản, học được cách hợp tác với người khác để thực hiện dự án, học được cách tìm và sửa lỗi khi kết quả không được như ý, tập được tính kiên trì khi đối mặt với khó khăn. Ngày nay, đó không chỉ là những kỹ năng cần thiết cho việc lập trình, mà còn cần thiết cho nhiều hoạt động khác” – Mitch Resnick – người khởi xướng dự án xây dựng công cụ lập trình Scratch dành cho trẻ em tại MIT Media Lab cho biết.
Một khi trẻ em học cách lý luận và hiểu được logic trong hoạt động của sự vật, não của trẻ được huấn luyện để luôn tìm logic, trẻ sẽ có khả năng tiếp thu công nghệ trong nhiều lĩnh vực. Đó là tác nhân làm thay đổi cuộc sống. Khả năng đọc và viết là nền tảng cho những bước tiến vượt bậc trong văn hóa, khả năng tiếp thu công nghệ có vai trò quan trọng hệt như vậy. Việc lập trình giúp trẻ em thấy rằng những ý tưởng của chúng là một phần của quá trình lớn hơn, nhằm làm cho ý tưởng manh nha ban đầu cuối cùng trở thành sản phẩm hoàn chỉnh.
Dạy cho trẻ em lập trình như thế nào? Thật khó hình dung dạy ngôn ngữ lập trình cho trẻ em là việc dạy trẻ em viết những dòng mã lệnh như một lập trình viên. Thực ra, có nhiều cách để dạy trẻ em lập trình, hầu như tất cả đều dựa vào trò chơi. Khi bạn thử dạy bé lập trình lần đầu, có thể bé chẳng quan tâm chút nào. Không sao cả, bạn chờ vài tháng và thử lại, hoặc dùng cách khác. Điều thứ hai bạn cần lưu ý là kỹ năng phân tích thực sự thường không hình thành trước tuổi 11, 12 hoặc 13. Với các bé trước tuổi đó, bạn đừng mong thu được kết quả có tính đột phá. Thử dạy cho các bé năm, sáu tuổi lập trình, bạn sẽ có rất nhiều chuyện tức cười.
Bạn nên bắt đầu với vài trò chơi. Bạn cũng có thể chọn công cụ lập trình miễn phí dành cho trẻ em của MIT, gọi là Scratch. Nếu các bé nhà bạn rất mê trò chơi điện tử, bạn thử cho các bé làm quen với GameMaker. GameMaker là công cụ khá tinh tế. Với các bé từ 10 đến 12 tuổi, bạn nên thử giới thiệu ngôn ngữ lập trình Python. Có nhiều sách điện tử về Python được viết cho trẻ em ở lứa tuổi đó. Bạn cũng có thể cho bé làm quen với Codecademy.com.
Những ngôn ngữ lập trình phù hợp cho trẻ em
#1 Scratch
Ngôn ngữ lập trình Scratch phát triển theo hướng tương tác trực quan, đồ họa sống động, sản phẩm liền tay mà vẫn đảm bảo tính khoa học, tính liên thông tri thức sau này. Khi sử dụng Scratch, thay vì phải viết những dòng lệnh logic dễ gặp lỗi thì ở đây bạn chỉ cần nắm và kéo các khối lệnh đầy màu sắc có sẵn để lắp ghép thành một kịch bản điều khiển các đối tượng trên sân khấu biểu diễn.
Scratch là một ngôn ngữ có thể học trực tuyến miễn phí. Mặc dù ngôn ngữ này đơn giản và không đủ cho trẻ em nhưng nó có đủ các chức năng và các lựa chọn thậm chí các lập trình viên sử dụng ngôn ngữ đó. Scratch cũng có một cộng đồng trực tuyến tương tác rất lớn, nơi mọi người chia sẻ các tác phẩm nghệ thuật và trò chơi của họ với nhau, điều này có thể thu hút học sinh của bạn hơn nữa.
Địa chỉ tham khảo: https://scratch.mit.edu/
#2 Python
Python là một ngôn ngữ lập trình cũng khá dễ hiểu với “phong cách” code được viết rất tốt. Với Python, trẻ em sẽ có rất ít trở ngại liên quan đến việc học cách lập trình. Trẻ sẽ có thể tìm hiểu làm thế nào để xây dựng các ý tưởng lập trình trong đầu và sau đó tập trung vào chuyển những ý tưởng này vào các dòng code.
#3 Ruby
Ruby có cú pháp dễ đọc nhất cho người lập trình mới bắt đầu. Thay vì dành nhiều thời gian để giải thích code mà học sinh đang gõ vào máy, rất nhiều thứ trong Ruby sẽ tự giải thích cho chúng. Đây là một yếu tố rất quan trọng cho trẻ em vẫn đang học các khái niệm lập trình.
#4 C++
Mình cũng cân nhắc không biết có nên đem C++ vào danh sách không, nhưng ngôn ngữ lập trình này có thể trông giống như toán học và có thể khiến học sinh ra thoát khỏi ý tưởng đang học code. Trước đây hồi năm lớp 6 khi còn học Trung Học mình cũng học thử qua Pascal và thấy ổn, sau đó chuyển qua C và C++ cũng không có vấn đề gì cho những năm cấp 2.
Lập trình là một kỹ năng hữu ích cho hầu như bất cứ ai. Nó dạy bạn suy nghĩ về một quy trình hoạt động như thế nào. Nó dạy bạn suy nghĩ về các bước cần thiết để tạo ra một quá trình xảy ra và làm thế nào để giải quyết vấn đề. Do đó lập trình cũng là một điều cần thiết cho trẻ. Và bốn gợi ý ngôn ngữ lập trình cho trẻ em ở trên hy vọng sẽ giúp ích cho trẻ, và gợi ý cuối cùng, hãy bắt đầu với Scratch.
An Nhiên (tổng hợp)