Dù không muốn thừa nhận ra mặt, nhưng tất cả các hãng smartphone Android đều đang khó khăn và bế tắc trong cuộc chiến smartphone khốc liệt. Ngay cả thủ lĩnh Samsung cũng không phải là ngoại lệ. Thực tế đã chứng minh sự khắc nghiệt và cay đắng của nó: người dùng dường như không còn quan tâm và mặn mà với smartphone Android như thời điểm cách đây vài năm nữa.
Ai đó sẽ cãi rằng, nhận xét như vậy có phóng đại không, khi mà Android vẫn đang là hệ điều hành nhiều người dùng nhất thế giới, chiếm gần 80% thị phần smartphone toàn cầu, bỏ xa iOS với 20% và Windows Phone với vẻn vẹn 3%. Hệ sinh thái này cũng đang quy tụ số lượng thương hiệu đông đảo nhất, trải đều mọi tầm giá, từ cao cấp cho đến rẻ tiền nhất.
Thế nhưng thói đời nhiều chưa chắc đã đồng nghĩa với hay. “Quý hồ tinh bất quý hồ đa”. Quả thực, chỉ còn duy nhất Apple là giữ được đà tăng trưởng ngoạn mục ở địa hạt smartphone, khi mà iPhone đời sau miệt mài xô đổ kỷ lục tiêu thụ của iPhone đời trước và lợi nhuận, doanh thu của Táo khuyết cứ không ngừng phình to theo thời gian. Còn lại, từ Samsung cho đến LG, từ HTC cho đến Sony, từ Xiaomi cho đến Huawei… tất thảy đều đã sang đến bên kia sườn dốc và loay hoay chưa biết phải trèo trở lại đỉnh bằng cách nào.
Bằng chứng ư? Kết quả kinh doanh quý mới nhất của các hãng này hầu hết đều là tin xấu. Một bức tranh đầy mảng tối của phe Android được vẽ nên, khi người dùng nâng cấp điện thoại mới với tần suất thưa hơn hẳn. Tệ hơn nữa, họ cũng không còn hứng thú, mặn mà mấy với những cải tiến mà các hãng điện thoại đưa vào đời smartphone mới nhất. Chưa hết, miếng bánh nóng bỏng Trung Quốc cũng bắt đầu hạ nhiệt.
“Số người chưa từng sở hữu chiếc smartphone nào trong đời ngày một ít đi. Các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ phải chinh phục các người dùng smartphone cũ, những người có đòi hỏi khắt khe hơn và hiểu biết nhiều hơn về công nghệ. Họ phải cải tiến chất lượng máy cũng như thiết kế để khuyến khích khách hàng nâng cấp”, hãng nghiên cứu Gartner bình luận.
Khó cưỡng xu hướng chung
Vậy là cuối cùng, smartphone cũng không thể cưỡng lại được xu thế suy thoái chung của toàn thị trường điện tử dân dụng, Gartner đế thêm. Hãng này dự đoán doanh số xuất xưởng toàn cầu của PC, tablet và smartphone trong năm nay sẽ chỉ còn tăng trưởng 1.5% so với năm ngoái, thấp hơn nhiều so với dự đoán 2.8% trước đó. Trong đấy, doanh số PC sẽ giảm 4.5%, doanh số tablet giảm 5.9%, còn thị trường smartphone sẽ chỉ còn tăng trưởng ở mức 3.3% mà thôi.
Hãy bắt đầu từ Samsung, thủ lĩnh bất thành văn của phe Android, hãng thâu tóm gần như toàn bộ thị phần cũng như lợi nhuận Android trong tay. Đã xa rồi cái thời nhắc đến Samsung là ngay cả Apple cũng phải giật mình thon thót, còn người dùng thì nô nức đi mua Galaxy S3 và Galaxy Note 3, coi như đó là biểu tượng mới của sự sang chảnh – bên cạnh iPhone đã có phần nhàm chán.
Sở dĩ ngành công nghệ bạc bẽo và khắc nghiệt chính là vì tốc độ đào thải và lạc hậu quá nhanh của nó. Khi một sản phẩm dù hay đến mấy mà được tung ra lặp đi lặp lại thì người dùng cũng cảm thấy thất vọng như thường. Và tiếc thay, cả Samsung lẫn HTC đều mắc phải sai lầm chí mạng này.
Trong hai năm trở lại đây, cách tiếp cận của Samsung đối với họ smartphone Galaxy không có gì mới mẻ cả, khi đời sau nâng cấp hơn một chút về cấu hình so với đời trước còn thiết kế gần như giữ nguyên, vẫn sử dụng chất liệu plastic vừa rẻ, vừa bền, vừa dễ sản xuất. Gã khổng lồ Hàn Quốc tự tin rằng, chỉ cần ngân sách marketing khổng lồ cũng đủ để thuyết phục người dùng bỏ tiền ra mua sản phẩm của mình.
Nhưng Galaxy S4, rồi Galaxy S5 đã cho thấy công thức thần thánh đó không còn tác dụng. Marketing là một chuyện, nhưng bản thân sản phẩm cũng phải đủ sức hấp dẫn và sành điệu. Chỉ một nước cờ tính toán sai lầm đã khiến Samsung phải trả giá quá đắt. Bom xịt S5 khiến cho khoảng cách giữa hãng với Apple bị nới rộng, và con tàu Samsung dường như lăn chệch bánh. Với bộ đôi Galaxy S6, S6 Edge, Samsung đã can đảm (cũng như liều lĩnh) từ bỏ toàn bộ ngôn ngữ thiết kế đã lỗi thời của họ Galaxy S, thay bằng chất liệu kim loại cho bằng chị bằng em với các đối thủ đồng hạng khác. Thậm chí S6 Edge còn sở hữu thiết kế màn hình cong 2 cạnh độc đáo, hiện đại hơn hẳn iPhone. Nhưng xảy một ly đi một dặm, quả là cực khó để con tàu đó trở về đúng quỹ đạo của mình.
Bằng chứng là bất chấp kỳ vọng của Samsung dành cho S6 và S6 Edge, hãng vẫn phải cảnh báo giới đầu tư về kết quả kinh doanh quý II. Đây sẽ là quý thứ 7 liên tiếp lợi nhuận của hãng đi xuống, với mức giảm 4.2% so với quý I. Thủ phạm chính, không ai khác, chính là mảng di động.
Kịch bản nghe không thể quen hơn: Galaxy S6 tiêu thụ không mạnh như dự đoán, trong khi việc đánh giá thấp sức cầu dành cho Galaxy S6 Edge từ phía Samsung đã khiến cho lượng cung ra thị trường bị khan hiếm. Hậu quả là kể cả khi người dùng có hứng thú với S6 Edge thì không phải lúc nào Samsung cũng có hàng để bán.
Không thể phủ nhận Galaxy S6 là một smartphone đầu bảng xuất sắc, nhưng nó không có gì đột phá và quá khác biệt so với các đối thủ. Tư duy thiết kế S6 vẫn là tư duy quen thuộc của Samsung: Năm sau là một bước tiến nhỏ so với năm trước. Nhiều người cho rằng, điểm được nhắc đến nhiều nhất ở S6 hóa ra lại chính là những tính năng được yêu thích ở S5 nhưng bị gỡ bỏ mất, chẳng hạn như hỗ trợ thẻ nhớ microSD, pin tháo rời được, chống nước…
Vấn đề là S6 và S6 Edge đạt doanh số thấp hơn kỳ vọng vào đúng lúc bộ đôi iPhone 6 và 6 Plus vẫn tiếp tục tiêu thụ mạnh dù đã lên kệ được 9 tháng. Sự tương phản giữa hai bộ đôi này vì thế càng bị xoáy sâu mổ xẻ hơn, và nó càng cho thấy sự mất phương hướng, bế tắc của phe Android trước iOS.
Dù S6 Edge vẫn chứng tỏ được khả năng sáng tạo và chế tác của Samsung, nhưng triển vọng của màn hình cong nơi smartphone vẫn chưa thực sự rõ ràng. Người dùng vẫn chưa nhìn rõ được giá trị mà công nghệ này có thể tạo ra cho họ, những tính năng nào sẽ được cởi trói với màn hình cong? Bản thân Samsung lại chưa khắc phục được một số nhược điểm hoặc điểm chưa hoàn thiện của phần mềm, cũng như chưa phát triển được ứng dụng hay widget nào dành riêng cho màn hình cong 2 cạnh cả. Và đương nhiên, các ứng dụng từ bên thứ ba dành cho S6 Edge cũng mất hút nốt.
Chính vì vậy, S6 Edge mang đến cho người ta cảm giác về một màn trình diễn công nghệ hơn là một con dế thực thụ mà bạn muốn mua, muốn dùng. Nếu phải lựa chọn giữa S6 và S6 Edge, đầu tư cho S6 vẫn hợp lý hơn, nhưng S6 thì lại chẳng có gì đặc sắc so với iPhone 6. Và thế là câu chuyện lại rơi vào vòng luẩn quẩn.
Tình thế lúc này của Samsung chẳng khác gì cách đây một năm, khi S5 đuối sức và bị người dùng thờ ơ. Mảng di động tiếp tục kéo lùi toàn bộ Tập đoàn với phong độ kinh doanh không lấy gì làm sáng sủa.
Làm gì bây giờ là câu hỏi hóc búa nhất của Samsung. Forbes cho rằng, Samsung cần phải vượt hẳn ra khỏi tư duy quen thuộc của mình. Những thay đổi về thiết kế ở S6 là đáng khen, nhưng chúng lại buộc người dùng đánh đổi công năng của sản phẩm. Chiến lược phát hành nhiều phiên bản khác nhau của con dế đầu bảng một cách rải rác những thác sau đó đã quá nhàm và chẳng còn hiệu quả nữa. Suy cho cùng, Apple chỉ cần 2 phiên bản iPhone 6 là đã đủ đè bẹp toàn bộ binh đoàn Android còn lại rồi.
Và nhìn vào danh mục sản phẩm mà hãng sẽ tung ra từ nay đến cuối năm, thật không may là chẳng có bất cứ dấu hiệu nào cho thấy Samsung có thể đảo ngược xu thế, cứu vãn lợi nhuận và gia tăng doanh thu cả.
Cái giá của tư duy lối mòn
Nhưng Samsung không hề “cô đơn” trong bức tranh ảm đạm này. Một hãng smartphone Android lớn khác là HTC cũng vừa ghi nhận mức lỗ lên tới 260 triệu USD trong quý II và buộc phải đóng cửa một số nhà máy do doanh số đi xuống. Nguyên nhân chính được xác định là do người dùng hầu như không bị “lay động” với smartphone đầu bảng mới nhất của hãng này (One M9), và doanh số èo uột tại Trung Quốc.
Giống như Galaxy S6, One M9 cũng là một con dế mạnh mẽ, đẹp mắt nhưng chẳng có gì mới mẻ hay đặc sắc. Trái lại, nó còn không được đánh giá cao và tán thưởng bằng đối thủ, bởi sau 3 năm liên tiếp không thay đổi kiểu dáng, One M9 bị cho là quá “nhàm mắt”, thể hiện sự chủ quan và lười sáng tạo của HTC. Khó hiểu hơn là ngay sau khi công bố M9, HTC đã liên tiếp ra mắt One M9+ ở các thị trường châu Á, cùng với 3 model One E9, One ME và One E9+ mới đây. Tất nhiên, HTC không phải hãng duy nhất tung ra nhiều biến thể khác nhau của một smartphone đầu bảng, nhưng giới thiệu tới 4 biến thể chỉ trong một thời gian ngắn như vậy, với quy mô phát hành hạn chế như vậy thì lại cực kỳ bất thường.
Sự lựa chọn không hợp lý đã khiến HTC phải trả giá đắt. Cổ phiếu của hãng liên tục mất giá trong những tuần qua. Một số nhà phân tích bi quan thậm chí đã tuyên bố: HTC đang thở những hơi cuối cùng. Tất nhiên, khả năng đó hơi khó, một thương hiệu như HTC khó lòng bị xóa sổ (chí ít thì cũng sẽ được mua lại), nhưng hầu hết mọi người đều nhất trí rằng, HTC đang thể hiện quá tệ ở thời điểm này. Bản thân các fan trung thành cũng cảm thấy thất vọng với hãng. Phiên bản One M9 + với nhiều cải tiến hơn, nhiều tính năng hơn, cấu hình cao cấp hơn, lại chỉ được bày bán độc quyền ở châu Á chứ không phân phối toàn cầu. Đây thực sự là một sự phụ bạc của HTC với các fan phương Tây, khiến họ không thể tha thứ.
“Chúng tôi muốn HTC One M9 tốt hơn mọi đối thủ khác trên thị trường. Nhưng thay vào đó, chúng tôi chỉ nhận được một con dế lẽo đẽo chạy sau Samsung và LG. Và con dế đầu bảng mà chúng tôi đều ưng bụng thì lại chỉ được phân phối ở châu Á. HTC đã cho thấy họ chẳng thèm lắng nghe khách hàng tẹo nào. Những thay đổi trong bộ sậu lãnh đạo cũng chẳng giúp ích gì hơn. Đây thực sự là một thảm họa của thương hiệu này”, một người hâm mộ chua chát.
Giá cổ phiếu của hãng đang ở mức thấp kỷ lục. Điều HTC cần làm luôn và ngay là định hướng lại danh mục sản phẩm của mình, tập trung vào một – hai sản phẩm chủ lực và cố gắng mở rộng thêm những hạng mục mới như camera hay headset VR, khi mà smartphone không bán chạy được như mong muốn.
Đó là ở phân khúc cao cấp, còn ở sân chơi bình dân hơn, những thương hiệu Trung Quốc đầy tham vọng như Xiaomi, Huawei cũng bắt đầu chững lại. Mới đây, Xiaomi – Apple của Trung Quốc – cũng thông báo chỉ bán được 35 triệu smartphone trong nửa đầu năm nay, hiển nhiên là không đạt được mục tiêu kỳ vọng 100 triệu máy trong cả năm 2015. Với việc sức cầu tại Trung Quốc đang tụt dốc khá nhanh, Xiaomi đang phải rốt ráo mở rộng sang các thị trường khác như Brazil, Ấn Độ.
Sự xuất ngoại này diễn ra ở một thời điểm không thể quyết định hơn. Xiaomi đang là hãng smartphone lớn thứ hai tại Trung Quốc với 13,7% thị phần, nhưng thị trường này bắt đầu giảm tốc. Trong nửa đầu năm 2015, tăng trưởng doanh số của Xiaomi bắt đầu đi ngang – một hiện tượng khiến cho các nhà đầu tư quan ngại vì năm ngoái, họ đã đổ thêm 1,1 tỷ USD cho hãng này, nâng mức định giá Xiaomi lên 46 tỷ USD.
Bình luận về việc không đạt được mục tiêu 50 triệu máy bán được trong 6 tháng đầu năm, Xiaomi vẫn khá cứng giọng. “Nửa cuối năm bao giờ cũng mạnh hơn nửa đầu. Chúng tôi có cả một Tuần lễ vàng tại Trung Quốc vào tháng 10 và Ngày 11/11 – là hai trong số những dịp mua sắm lớn nhất trong năm. Ngoài ra, lễ hội Divali tại Ấn Độ vào cuối tháng 10 cũng sẽ giúp thúc đẩy doanh số cho Xiaomi”.
Brazil chỉ có quy mô thị trường bằng nửa Ấn Độ nhưng hiện đang là thị trường tăng trưởng nhanh thứ 4 thế giới. Do vậy, Xiaomi rất kỳ vọng thành công tại đây sẽ giúp tác động tích cực đến doanh thu toàn cầu của hãng. “Kể cả khi thị trường Trung Quốc giảm tốc, chúng tôi vẫn có những quân bài chiến lược mới”, hãng này tuyên bố.
Lời kết
Tại sao doanh số smartphone vẫn cứ ì ạch, kể cả khi các hãng liên tiếp tung ra sản phẩm mới? Ấy là câu hỏi đau đáu của tất cả các OEM hiện nay. Phải chăng người dùng quá khó tính tới mức không gì có thể thỏa mãn được họ nữa, hay vì bản thân các hãng điện thoại không hiểu người dùng muốn gì?
Thực ra, cấu hình cơ bản của smartphone ngày một mạnh hơn nên ngay cả những con dế bình dân cũng có đầy đủ chức năng mà người dùng cần đến nên nhu cầu thay mới, nâng cấp không còn cấp thiết như trước. Và quan trọng nhất, nhiều model mới thực chất chỉ là sự “mông má, trang hoàng lại” phiên bản trước đó chứ không phải sự thay đổi lột xác nào. Đúng, chúng có camera mạnh hơn, bộ nhớ lớn hơn, nhiều tính năng tiện lợi như quét vân tay. Nhưng không một nâng cấp nào trong số này đủ lớn để thuyết phục người dùng móc ví.
Do vậy, đã đến lúc các hãng điện thoại cần phải bình tĩnh ngồi lại, hình dung về đường đi nước bước tiếp theo, khi mà những chiến lược cũ, những công thức truyền thống không còn tác dụng nữa.
PHƯƠNG LÂM